काठमाडौं । विश्वका विभिन्न भागहरूमा आज पनि विनाश निम्त्याउने आणविक बमहरू अज्ञात ठाउँहरूमा गाडिएका छन्, जसको बारेमा अहिलेसम्म कसैले पनि कुनै सुराग पाउन सकेको छैन। यी बमहरू हराएका थिए । यी बम त्यो बेलामा हराए जतिबेला अमेरिका र रुस जस्ता महाशक्तिहरूले कुनै पनि समयमा एकअर्कामाथि आणविक आक्रमण गर्न सक्थे।

शीतयुद्धको समयमा धेरै बमवर्षक विमानहरू आणविक हतियारहरूले भरिएका थिए र संसारभरि घुमिरहेका थिए। यस समयमा केही विमानहरूले आकस्मिक आगलागी वा खराबीको डरले आणविक हतियारहरू खसाल्नु परेको थियो। आणविक हतियारले भरिएका विमानहरू दुर्घटनाको शिकार पनि भएका थिए ।

१९५० देखि पछिको समयमा कम्तिमा ३२ वटा यस्ता दुर्घटनाहरू भएका छन् जसमा या त आणविक बम हराएको छ वा खसेर विस्फोट भएको थियो। यद्यपि, यी दुर्घटनाहरूको कहिल्यै पुष्टि भएन। किनभने यी घटना भएका देशहरूले यस्ता दुर्घटनाहरूको जिममेवारीबाट पन्छिन तिनीहरूलाई अस्वीकार गरे। तैपनि, केही दुर्घटनाहरू संसारको अगाडि प्रकाशमा आए।

यी आणविक दुर्घटनाहरूलाई ‘ब्रोकन एरो’ भनेर चिनिन्छ। अमेरिकी सीमा क्षेत्रमा मात्र दर्जनौं यस्ता दुर्घटनाहरू भएका मानिन्छन् जसमा आणविक बम वा हतियारहरू क्षतिग्रस्त भएका थिए वा विस्फोट भएका थिए । अमेरिकी क्षेत्रमा भएका धेरै घटनाहरू लुकाइयो तर अमेरिका बाहिर भएका दुर्घटनाहरू लुकाउन सकिएन।

फेब्रुअरी ५, १९५८ मा जर्जियाको टाइबी टापु नजिकै मार्क १५ थर्मोन्यूक्लियर बम खसालिएको थियो। यो बम बोकेको विमानको तौल कम गर्न बम जानाजानी खसालिएको थियो। यो विमान आणविक बमले भरिएर आकाशमा उडिरहेको थियो। प्राविधिक कारणले गर्दा विमान सुरक्षित अवतरणको लागि तौल घटाउनु आवश्यक थियो। त्यसैले पाइलटले आणविक बम खसाल्नुपर्‍यो।

खसालेपछि जमिनमा यो बम खोजियो । तर खोजी गर्दा हतियार हराएको थियो। यसको खोजी गर्न धेरै गोप्य अभियानहरू सञ्चालन गरियो। आणविक तरंग पत्ता लगाउन पानीमुनि सोनार उपकरणहरूको पनि मद्दत लिइयो, तर बम कतै पनि पत्ता लाग्न सकेन। अन्ततः खोजी कार्य समाप्त भयो र यसलाई हराएको घोषणा गरियो।

डिसेम्बर ५, १९६५ मा जापानको तटनजिकै फिलिपिन सागरमा बी ४३ थर्मोन्यूक्लियर बम खस्यो। बमवर्षक हवाइजहाज, पाइलट र आणविक हतियार सबै पानीजहाजबाट खसेको बताइन्छ । यी सबैलाई पानीजहाजले बोकेको थियो । जहाजबाट खसेपछि यिनीहरू कहिल्यै देखिएनन्। यो घटनामा अमेरिकी नौसेना अधिकारी लेफ्टिनेन्ट डगलस वेबस्टर पनि बेपत्ता भए। भुइँमा उनको हेलमेट मात्र भेटियो।

जापानको घटनापछि अमेरिकी सरकार भित्र धेरै हंगामा भयो। दोस्रो विश्वयुद्धमा जापानमा खसालिएको बमको बारेमा सबैजना चिन्तित थिए। यही डरका कारण व्यापक खोजी अभियान पनि चलाइएको थियो। धेरै अन्तर्राष्ट्रिय रिपोर्टहरूले यसमा ठूलो रकम खर्च भएको बताउँछन्, तर बम कतै भेटिएन।

मे २२, १९६८ मा ग्रीनल्याण्डको थुले एयर बेस नजिकै बी २८ एफआइ थर्मोन्यूक्लियर बम हराएको थियो। विमानको क्याबिनमा आगो लागेका कारण चालक दलका सदस्यहरू त्यहाँबाट बाहिर निस्कन बाध्य भए, जसले गर्दा विमान आफ्नो आणविक पेलोडसहित दुर्घटनाग्रस्त भएको बताइन्छ । यसरी अर्को परमाणु बम हरायो र आजसम्म यसको बारेमा केही थाहा हुन सकेको छैन।