काठमाडौं। दम एक गम्भीर श्वासप्रश्वास समस्या हो, जसका कारण हरेक वर्ष लाखौं मानिसको मृत्यु हुन्छ। एक रिपोर्टका अनुसार यस रोगले विश्वभर हरेक वर्ष ४५ लाखभन्दा बढी मानिसको ज्यान लिन्छ। वातावरणीय प्रदुषण, धुवाँ धुलो, चिसो तथा फूल फूल्ने मौसममा फूलको परागको कणबाट हुने विभिन्न एलर्जीका कारण जुनसुकै उमेर समूहका मानिसलाई आस्थमा हुन सक्दछ । यदि कसैलाई एलर्जी छ र त्यो लामो समयसम्म रहृयो भने मानिसलाई आस्थमा हुने गर्दछ ।

आस्थमामा श्वास प्रश्वासका कोषिकाहरुले एक प्रकारको इन्जाइम उत्पादन गर्दछन्, जसले फोक्सोको मांसपेशीहरुलाई खुम्च्याई श्वास प्रश्वास नलीमा व्यवधान उत्पन्न गराउँछ र मानिसलाई श्वास फेर्नमा अप्ठेरो महसुस भई खोकी लाग्ने, स्वाँ(स्वाँ हुने, छाती कस्सिने लगायतका लक्षण हुने गर्दछन् । चुरोट खाने र धुवाँमा बस्ने कारणले हुने दमखोकीलाई सी.ओ.पी.डी. भनिन्छ ।

अस्थमा बालबालिकादेखि वयस्क सबैलाई हुन सक्छ। यस प्रकारको समस्या श्वासनली वरपरका मांसपेशीहरू सुन्निने र साँघुरो हुने कारणले हुन्छ। दमका बिरामीहरूलाई सास फेर्न गाह्रो हुन सक्छ, कहिलेकाहीँ दमको आक्रमणको घटनामा जटिलताहरू अझ बढ्न सक्छ।

दमको कारण के हो?

रुघाखोकी, एलर्जी, धुलो धुवाँ जस्ता भाइरस संक्रमणका कारण दम लाग्न सक्छ। दम एक रोग हो जसले श्वासनली वा ब्रोन्कियल ट्यूबको भित्री अस्तरको सूजन निम्त्याउँछ। यसले फोक्सोमा हावाको परिसंचरणमा बाधा पुर्‍याउन सक्छ, जसका कारण बिरामीहरूलाई सास फेर्न गाह्रो हुने र श्वास बाहिर निस्कने क्रममा सीटी बज्ने आवाज आउन सक्छ।

दमको आक्रमणको बेला, श्वासनली वरपरका मांसपेशीहरू सुन्निन्छ र बलियो हुन्छ, यसले हावालाई फोक्सोबाट सार्न गाह्रो बनाउँछ। यो अवस्था गम्भीर हुन सक्छ।

अस्थमा कसरी निदान गर्ने?

धुलो धुवाँको कारण सास फेर्न गाह्रो हुनु र प्रायः यी समस्याहरू बढ्दै जानु भनेको तपाईलाई दम भएको संकेत हो। यो पनि आवश्यक छैन कि एक व्यक्तिले अनुभव गरिरहेको दमको लक्षण अरूले पनि अनुभव गर्नुपर्छ। सास फेर्ने क्रममा घरघराहट सबै मानिसहरूमा आवश्यक हुँदैन, धेरैमा श्रवण उपकरणहरू आवश्यक पर्ने पर्याप्त नरम हुन्छ।

यसका केही सामान्य लक्षणहरूः
सास फेर्न गाह्रो हुनु
व्यायाम गर्दा वा भारी काम गर्दा खोकी लाग्ने।
लगातार छाती दुख्ने र दुखाइ।
चिन्ता विकार
बारम्बार श्वासप्रश्वासको संक्रमण।
यो रोग किन लाग्छ

दम रोग लाग्ने धेरै कारणहरु रहेको चिकित्सकहरु बताउँछन् । त्यहाँ आनुवंशिक जोखिम पनि छ, जस्तै यदि आमाबाबु वा दाजुभाइलाई दम छ भने, तपाइँमा पनि यो रोगको जोखिम हुने गर्दछ। यस्तै, बाल्यकालमा श्वासप्रश्वासको सिन्सिटियल भाइरस संक्रमण वा गम्भीर भाइरल संक्रमण भएकाहरूलाई दमको जोखिम बढेको छ।एक अध्ययन अनुसार, मोटोपनाले बच्चा र वयस्क दुवैमा दम रोगको जोखिम बढाउन सक्छ।

अस्थमा उपचार र रोकथाम उपाय

दम पूर्ण रूपमा निको हुन सक्दैन। औषधि मार्फत यसको लक्षणहरूको गम्भीरता कम गर्न र दमको आक्रमण रोक्न प्रयास गरिन्छ। दमको आक्रमण हुँदा बिरामीहरूलाई तुरुन्तै इनहेलर प्रयोग गर्न सल्लाह दिइन्छ। सधैँ आफ्नो साथमा इनहेलर राख्नुहोस्।

हाछ्युँ आउने, नाक, घाँटी खसखसाउने समस्या छ भने तपाईंलाई एलर्जी हुनसक्छ । त्यसैले एलर्जी हुने काम वा चिजबाट टाढै रहनु बेश हुन्छ । यस्ता एलर्जी भइहाल्यो भने तुरुन्त उपचार गर्नुपर्छ ।

यस बाहेक दम रोगबाट बच्न केमिकल, विशेष गन्ध वा धुलो-धुवाँबाट जोगिने । एक स्वस्थ सन्तुलित आहार र नियमित योग, श्वासप्रश्वास व्यायामले यो रोगको जोखिम कम गर्न मद्दत गर्दछ।