इतिहासको अध्ययनले जब परम्पराहरूको विकासक्रम बुझ्न सहयोग गर्छ, त्यो ज्ञान साँच्चिकै मूल्यवान हुन्छ। म नेपालमा हुँदा १९८१ भन्दा अगाडि मैले कुनै पनि प्रकारको हेलोवीन उत्सव देखेको थिइन। जब म त्यस वर्ष अक्टोबरमा अमेरिका आइपुगेँ।

मैले वाशिंगटन डिसीमा हेलोवीन उत्सव देखेको थिएँ। मलाई लाग्यो कि यो उत्सव केवल अमेरिकामा मनाइन्छ तर जब म २०११ मा ब्राजिल गएँ र ब्रासिलियाबाट साउ पाउलो अमेरिका फर्कँदै थिएँ, मैले एयरलाइन्समा काम गर्ने सबै मानिसहरूलाई हेलोवीन पोशाकमा सजिएको देखेँ।

तिनीहरूले मलाई यो उत्सव कहिले र कहाँबाट सुरु भयो भन्ने जिज्ञासा ल्याए। त्यसैले म विभिन्न स्रोतहरूद्वारा ऐतिहासिक आधारमा यो उत्सवको बारेमा लेख्दै छु, मलाई आशा छ कि तपाईंलाई यो पढ्न मन पर्नेछ।

भूमिका हेलोवीन विश्वभर मनाइने एक विशिष्ट सांस्कृतिक पर्व हो, जुन प्रत्येक वर्ष अक्टोबर ३१ तारिखमा मनाइन्छ। यद्यपि आज यो पर्व मनोरञ्जन, रचनात्मकता, र सामाजिक सहभागिताको प्रतीक बनेको छ, यसको उत्पत्ति प्राचीन धार्मिक र आध्यात्मिक विश्वासहरूमा आधारित छ। समयक्रममा यस पर्वले धार्मिकता, परम्परा, र लोकसंस्कृतिलाई समेट्दै धर्मनिरपेक्ष उत्सवको रूप लिएको छ।

इतिहास र उत्पत्ति हेलोवीनको मूल जरा २,००० वर्षअघिको सेल्टिक समुदायको पर्व सामहेनमा गाडिएको छ। सामहेनले गर्मीको अन्त्य र जाडोको सुरुवातलाई चिन्हित गर्थ्यो।

सेल्टहरूले विश्वास गर्थे कि अक्टोबर ३१ को रातमा जीवित र मृतक आत्माहरूको संसारबीचको सीमा धमिलो हुन्छ। त्यसैले उनीहरूले दुष्ट आत्माहरूलाई भगाउन आगो बाल्ने, डर लाग्दो पोशाक लगाउने, र भेटी चढाउने परम्परा सुरु गरे।

पछिसम्म यो पर्व ईसाई धर्मसँग समाहित हुँदै नोभेम्बर १ मा मनाइने सबै सन्त दिवसको अघिल्लो रात अल हेलोज इभ को रूपमा चिनिन थाल्यो, जुन पछि हेलोवीन नामले प्रचलित भयो।

भूतप्रेतको प्रभाव हेलोवीन पर्वको मूल भावनामा भूतप्रेत, आत्मा, र अज्ञात शक्तिहरूको गहिरो प्रभाव छ। प्राचीन विश्वासअनुसार, यस रातमा मृतक आत्माहरू पृथ्वीमा फर्कन सक्छन्, जसले डर र रहस्यको वातावरण सिर्जना गर्छ।

आज पनि हेलोवीनमा भूतप्रेतको पोशाक, डर लाग्दा सजावट, र डरमय कथाहरू प्रस्तुत गरिन्छ, जसले पर्वलाई अझ रोचक बनाउँछ।

संस्कृति र प्रवासको प्रभाव १९ औं शताब्दीमा आयरिश र स्कटिश आप्रवासीहरूले हेलोवीन परम्पराहरू अमेरिका ल्याए। यहाँ अन्य संस्कृतिहरूसँग मिसिएर यो पर्व अझै रंगीन र रमाइलो बन्यो।

आज हेलोवीन पश्चिमी विश्वमा मात्र होइन, विश्वभर फैलिएको छ, जसमा पोशाक प्रतियोगिता, ट्रिक-अर-ट्रीट, ज्याक-ओ’-लान्टर्न, र डरावना सजावटहरू प्रमुख छन्।

नेपालमा हेलोवीनको प्रभाव पछिल्लो समय नेपालमा पनि विद्यालय, कलेज, क्लब, र सामाजिक सञ्जालमार्फत हेलोवीन मनाउने चलन बढ्दो छ। यद्यपि, यस पर्वको सांस्कृतिक पृष्ठभूमि र ऐतिहासिक महत्त्वबारे धेरैलाई जानकारी छैन। हामीले पश्चिमी पर्वहरूलाई अन्धानुकरण नगरी, सांस्कृतिक चेतना र सन्तुलन कायम राख्नुपर्छ।

निष्कर्ष हेलोवीन एक ऐतिहासिक, धार्मिक, र सांस्कृतिक रूपान्तरणको उत्कृष्ट उदाहरण हो। यसले सामाजिकता, रचनात्मकता, र सांस्कृतिक विविधतालाई उजागर गर्छ। यद्यपि, हामीले आफ्ना मौलिक पर्वहरूलाई पनि उत्तिकै सम्मान गर्नुपर्छ। हेलोवीनलाई शिक्षा, कला, र सामाजिक संवादको अवसरका रूपमा लिन सकिन्छ।

हेलोवीन र भूतप्रेतको सम्बन्ध

-इतिहासमा आत्माको विश्वास: प्राचीन सेल्टिक सामहेन पर्वमा विश्वास गरिन्थ्यो कि अक्टोबर ३१ को रातमा मृतक आत्माहरू जीवित संसारमा फर्कन सक्छन्। त्यसैले मानिसहरूले आगो बाल्ने, डर लाग्दा पोशाक लगाउने, र भूतप्रेतलाई टाढा राख्ने विधि अपनाउने गर्थे।

-डरको प्रतीकहरू: हेलोवीनमा प्रयोग गरिने भूत, प्रेत, कंकाल, माकुरा, चमेरो, आदि सबै मृत्यु र अज्ञातको डरलाई जनाउने प्रतीक हुन्।

-पोशाक र सजावट: मानिसहरू भूतप्रेतको पोशाक लगाउँछन्, घरहरू डर लाग्दा सजावटले सजिन्छ – जस्तै कब्र, कद्दूमा अनुहार, झुन्डिएको आत्मा, आदि।

-कथा र चलचित्रहरू: हेलोवीनको सन्दर्भमा डर लाग्दा कथा, चलचित्र, र भूतप्रेतको अनुभव साझा गर्ने चलन पनि छ। यसले पर्वलाई अझ रहस्यमय बनाउँछ।

-आध्यात्मिक पक्ष: केही समुदायहरूमा हेलोवीनलाई मृतक आत्माको सम्झना गर्ने दिनको रूपमा पनि लिइन्छ, जहाँ भूतप्रेतलाई आदर वा भय दुवै दृष्टिकोणबाट हेर्ने गरिन्छ।

हेलोवीनको क्याथोलिक जरा र आजको स्वरूप

१. क्याथोलिक उत्पत्ति हेलोवीन शब्द “All Hallows’ Eve” बाट आएको हो, जुन नोभेम्बर १ मा मनाइने All Saints’ Day (सबै सन्त दिवस) को अघिल्लो रात हो। प्रारम्भमा क्याथोलिक चर्चले यो दिनलाई सन्तहरूको सम्झनाका लागि मनाउने परम्परा सुरु गर्‍यो।

२. क्याथोलिक इतिहासकारहरूको दृष्टिकोण धेरै क्याथोलिक लेखक र धर्मशास्त्रीहरूले हेलोवीनलाई विश्वासको तयारीको दिनका रूपमा व्याख्या गरेका छन्। उनीहरू भन्छन् कि यो पर्व अन्धकारको महिमा होइन, प्रकाशको प्रतीक्षा हो-अर्थात् स्वर्गको उज्यालोको प्रतीक।

३. आजको हेलोवीन धर्मनिरपेक्ष पर्व समयसँगै हेलोवीन धार्मिक सीमाबाट बाहिर गएर सांस्कृतिक र सामाजिक उत्सवमा रूपान्तरण भयो। आज अमेरिका, युरोप, क्यानडा लगायतका देशहरूमा विविध धर्म र समुदायका मानिसहरूले हेलोवीन मनाउँछन्-पोशाक लगाउने, ट्रिक-अर-ट्रीट गर्ने, र डरावना सजावट गर्ने परम्परा सबैका लागि खुला छ।

४. नेपालमा पनि प्रभाव नेपालमा पनि विद्यालय, कलेज, र सामाजिक सञ्जालमार्फत हेलोवीन मनाउने चलन बढ्दो छ। यो पश्चिमी सांस्कृतिक प्रभावको उदाहरण हो, जुन धार्मिक होइन, सामाजिक र रचनात्मक उत्सवको रूपमा फैलिएको छ।

यो अनुभव साँच्चिकै रोचक र सांस्कृतिक रूपमा अर्थपूर्ण छ! तपाईंले सन् २०११ को अक्टोबर ३१ मा ब्राजिलको राजधानी ब्रासिलियाबाट साओ पाउलो जाँदै गर्दा मध्यरातमा विमानस्थलमा काम गरिरहेका महिलाहरूलाई हेलोवीनको पोशाकमा देख्नु, त्यो समयको सांस्कृतिक प्रभाव र उत्सवको व्यापकता दर्शाउने उदाहरण हो।

ब्राजिलमा हेलोवीनको प्रभावको झल्को

-हेलोवीनको विश्वव्यापी विस्तार: युरोप र अमेरिकाबाट सुरु भएको हेलोवीन पर्व आज विश्वभर फैलिएको छ। ब्राजिल जस्तो दक्षिण अमेरिकी देशमा पनि यो पर्व सांस्कृतिक उत्सवको रूपमा मनाइन्छ, विशेषतः शहरका युवा वर्ग, विद्यालय, र सेवा क्षेत्रमा।

– विमानस्थलमा पोशाक लगाउने परम्परा: तपाईंले देख्नुभएको दृश्य – महिलाहरूले हेलोवीनको पोशाक लगाएर काम गरिरहेका – त्यो सेवा क्षेत्रको रचनात्मकता र उत्सवप्रतिको सहभागिताको प्रतीक हो। यसले देखाउँछ कि हेलोवीन केवल घर वा पार्टीमा सीमित छैन, कार्यस्थलमा पनि रमाइलोको माध्यम बन्न सक्छ।

– सांस्कृतिक मिश्रणको उदाहरण: ब्राजिलमा हेलोवीनको प्रभाव स्थानीय परम्परासँग मिसिएर रंगीन र रमाइलो शैलीमा