काठमाडौं। डायबिटीज विश्वव्यापी रूपमा बढ्दो गम्भीर स्वास्थ्य समस्या हो। आनुवंशिकतासँगै जीवनशैली र खानपानमा गडबडीले डायबिटीजको जोखिम बढाउने गरेको पाइन्छ ।

स्वास्थ्य विज्ञहरू भन्छन् कि मधुमेहका लागि धेरै जोखिम कारकहरू हुन सक्छ। जसमध्ये तनावको समस्या पनि एक हो। अर्थात्, यदि तपाईले बढी तनाव लिनुभयो भने, यसको कारणले पनि मधुमेहको जोखिम उच्च हुन सक्छ।

आजकल तनाव हाम्रो जीवनशैलीको हिस्सा बनिसकेको छ । यद्यपि तनावलाई प्रत्यक्ष रूपमा मधुमेहको कारण मानिएको छैन, तर यो निश्चित रूपमा धेरै यस्ता अवस्थाहरूको कारण हुन सक्छ, जसका कारण मधुमेहको जोखिम उल्लेखनीय रूपमा बढ्छ। यदि तपाइँ धेरै तनाव लिनुहुन्छ भने सावधान रहनुहोस्, यसले यो गम्भीर दीर्घकालीन रोगको जोखिम बढाउन सक्छ।

तनाव र मधुमेह

शोधकर्ताहरूले पत्ता लगाए कि मधुमेह र तनावको सम्बन्ध हुन सक्छ, यति धेरै कि यदि तपाईं धेरै तनावमा हुनुहुन्छ भने, यसले तपाईंको मधुमेह नियन्त्रण गर्न गाह्रो बनाउन सक्छ। तनावको अवस्थामा, कोर्टिसोल हर्मोन निस्कन्छ, जसले रगतमा चिनीको मात्रा बढाउन सक्छ। यसबाहेक तनावको अवस्थामा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता पनि कमजोर हुन्छ, जसका कारण मधुमेहको जटिलता बढ्ने जोखिम पनि बढी हुन्छ ।

अध्ययनले के फेला पार्यो ?

अनुसन्धानकर्ताहरूले यो पत्ता लगाए कि तनावले मानिसहरूलाई धेरै तरिकामा असर गर्न सक्छ। जब टाइप २ मधुमेह भएका व्यक्तिहरू मानसिक तनावमा हुन्छन्, उनीहरूले सामान्यतया उनीहरूको रगतमा चिनीको मात्रा बढेको अनुभव गर्छन्। सन् २०१० मा गरिएको अध्ययनको समीक्षाले डिप्रेसन, एन्जाइटी, तनाव जस्ता समस्याबाट ग्रसित भएका र समयमै यसको उपचार नपाएमा मधुमेह हुने जोखिम बढी हुने देखाएको थियो ।

के भन्छन् अनुसन्धानकर्ता ?

नेदरल्याण्ड्सको एम्स्टर्डम विश्वविद्यालयका अनुसन्धानकर्ताहरूले विभिन्न प्रकारका तनावले मधुमेह निम्त्याउन सक्छ भन्ने कुरा बुझेका छन्। यसमा जीवनशैली कारकहरू, हर्मोनको स्तरमा प्रभाव र प्रतिरक्षा प्रणालीमा प्रभावहरू पनि समावेश छन्। उच्च स्तरको तनावले अस्वस्थ जीवनशैलीको बानी निम्त्याउन सक्छ र अस्वस्थ जीवनशैली बानीहरू मधुमेहको प्रमुख जोखिम कारकहरू मध्ये एक भएको पाइएको छ।

यसबाहेक, तनावको अवस्थाले हाइपोथालेमिक पिट्यूटरी एड्रेनल ग्रन्थीलाई हाइपरएक्टिभ बनाउँछ, यसले हार्मोनल परिवर्तनको जोखिम पनि बढाउँछ। उदाहरणका लागि, उच्च कोर्टिसोल स्तर भएको अवस्थाले मधुमेहको जोखिम बढाउँछ।

तनाव नियन्त्रण धेरै महत्त्वपूर्ण छः

डाक्टरहरू भन्छन्, मधुमेह रोगीहरूले तनाव अवस्थाहरू व्यवस्थापन गर्ने तरिकाहरू अपनाएर आफ्नो रगतमा चिनी सुधार गर्न सक्छन्। नियमित व्यायाम, माइन्डफुलनेस, शारीरिक क्रियाकलापलाई दिनचर्याको हिस्सा बनाएर तनावको समस्यालाई नियन्त्रण गर्न सकिन्छ। निद्राको गुणस्तर सुधार गर्नाले पाचनप्रक्रिया र इन्सुलिन संवेदनशीलता दुवै सुधार गर्दछ, जुन मानसिक स्वास्थ्य समस्याहरू नियन्त्रण गर्न पनि लाभदायक हुन सक्छ।