खोटाङ । सफा र चिटिक्क परेको घर । घरैपिच्छे माछापोखरी । घर नजिकै निर्माण गरिएका पोखरीमा खेलिरहेका हुन्छन् ग्रासकार्प र कमनकार्प प्रजातिका माछा । साकेला गाउँपालिका–२ रतन्छाका स्थानीयवासीका प्रत्येक घरमा माछापालन व्यवसाय गरिएको छ। जताततै पर्याप्त पानीको स्रोत रहेको रतन्छामा विसं २०५४ मा काठमाडौँस्थित गोदावरीबाट तीन हजार माछाका भुरा ल्याएर वितरण गरिएको थियो।

जिल्लाको दक्षिणपूर्वी भेगमा पर्ने रतन्छामा ५५६ घर छन् । झण्डै तीन दशकदेखि आफ्नै लगानीमा माछापालन व्यवसाय गर्दै आएका रतन्छावासीका लागि गत वर्ष गाउँपालिकाका तर्फबाट दुई लाख ५० हजार माछाका भुरा ल्याएर वितरण गरिएको कृषि शाखा प्रमुख गणेश राईले बताए ।

रतन्छामा अहिले वार्षिकरूपमा १० हजार किलोभन्दा बढी माछा उत्पादन हुने र सो माछा सोठी ठाउँमा खपत हुने गरेको उनले जानकारी दिए । जिल्लाको प्रमुख व्यापारिक केन्द्र दिक्तेलबजारसँग जोडिएको रतन्छाका वडाध्यक्ष उन्नत राईका घरमा मात्रै तीन माछापोखरी छन् । उनका अनुसार गत वर्ष एउटै पोखरीबाट एक पटकमा ९० किलो माछा निकालेर बिक्री गरिएको थियो । आफ्नो गाउँलाई अग्र्यानिक क्षेत्र बनाउने अभियानमा लागेका रतन्छाका अधिकांश स्थानीयवासीले आफैँ उपभोग गर्न आ–आफ्नो घरमा माछापालन व्यवसाय गरेको स्थानीयवासी कविकुमार राईले बताए।

माछा विशेषज्ञ डा. आशकुमार राईको जन्मथालोसमेत रहेको रतन्छामा स्थानीय युवाको सक्रियतामा सामूहिक लगानी गरेर व्यावसायिक माछापालनसमेत गरिएको छ । रतन्छाका १३ स्थानीय युवा मिलेर आफ्नो व्यक्तिगत लगानीमा दुई वर्षअघिदेखि व्यावसायिक माछापालन व्यवसाय शुरु गरेका हुन्।

रतन्छास्थित धिकुरतुङमा २५ वर्षका लागि जग्गा भाडामा लिएर उनीहरुले पहिलो चरणमा १३ पोखरी निर्माण गरेर कमनकार्प र ग्रासकार्प प्रजातिको माछाका भुरा लगाएका छन् । समुद्री सतहदेखि करीब एक हजार ५०० मिटर उचाइमा पर्ने रतन्छालाई माछाको पकेट क्षेत्र बनाउने योजना बनाइएको गाउँपालिका प्रमुख अर्जुनकुमार खड्काले बताए ।

जिल्लाका सबैभन्दा थोरै पाँच मात्रै वडा रहेको साकेला गाउँपालिकामा माछा, मौरी तथा पशुपक्षीपालन, आलु, मकै, गहुँ, धान, कोदो, फलफूल तथा तरकारीलगायत फरक–फरक कृषि व्यवसायको पकेट क्षेत्र बनाउने अभियान थालिएको छ।

हरेक वडामा भूगोलअनुसार फरक–फरक व्यवसाय गर्न कृषक समूह नै गठन गरेर अभियानलाई तीव्रता दिइएको गाउँपालिकाले जनाएको छ। वडास्तरमा हालसम्म ६८ कृषक समूह गठन गरिएको कृषि शाखा प्रमुख राईले जानकारी दिए । गाउँपालिकाले प्रत्येक कृषक समूहलाई आवश्यक सीप तथा तालीमका साथै आर्थिक र प्राविधिक सहयोग गर्दै आएको छ।

व्यावसायिक कृषिलाई जोड दिँदै आएको गाउँपालिकाले गत वर्ष रु ५३ लाख र स्वीस सरकारअन्तर्गत हेल्भेटासले रु ४५ लाख २८ हजार गरी जम्मा रु ९८ लाख २८ हजार बजेट विनियोजन गरेको थियो । यस वर्ष कृषिलाई प्राथमिकतामा राखेर रु एक करोड ११ लाख ३७ बजेट विनियोजन गरिएको छ। रासस