काठमाडौं । संसारमा यस्ता धेरै रहस्य लुकेका छन्, जुन मानिसले कल्पना पनि गर्न सक्दैनन् । धेरै पटक यति धेरै पुराना चीजहरू पत्ता लगाइन्छ, जुन देखेर पुरातत्वविद् पनि छक्क पर्छन्। चेक गणतन्त्रको प्रागमा पनि यस्तै कुरा भेटिएको छ, जसमा विश्वभरका मानिसहरुको नजर टिकेको छ ।

वास्तवमा, स्टोनहेन्ज र इजिप्शियन पिरामिडहरू भन्दा पुरानो स्टोन राउण्डेल (गोलाकार आकारको ढुङ्गा) प्रागमा फेला परेको छ। ढुङ्गाको वरिपरि उत्खननमा यस्ता धेरै प्राचीन वस्तुहरू पनि फेला परेका छन्, जसका बारेमा पनि सही जानकारी सङ्कलन भइरहेको छ ।

पुरातत्वविद्हरूका अनुसार यो लगभग ७ हजार वर्षअघि ढुङ्गा युगको समयमा निर्माण भएको हुनुपर्छ । तर, किन बनाइएको हुनुपर्छ भन्ने कारण भने खुल्न सकेको छैन । चेक एकेडेमी अफ साइन्सको पुरातत्व विभागका जारोस्लाभ रिड्कीले रेडियो प्राग इन्टरनेशनललाई भने कि राउन्डेल (एक प्रकारको गोलाकार ढुङ्गा) सम्पूर्ण युरोपमा वास्तुकलाको सबैभन्दा पुरानो प्रमाण हो।

विशेष कुरा के छ भने यो गोलाकार नियोलिथिक संरचनाको चौडाइ करिब १८० फिट छ, जुन पिसाको टावरभन्दा अग्लो छ र यसमा तीनवटा ढोका छन् । विशेष कुरा के छ भने सन् १९८० मा नै यस क्षेत्रमा ग्यास र पानीको लाइन बिछ्याउँदा मजदुरले ऐतिहासिक राउण्डेल फेला पारेका थिए । तर अब करिब ४० वर्षपछि यसको खोज पूर्ण रुपमा भएको छ ।

खोज टोलीको नेतृत्व गरिरहेका पुरातत्वविद् मिरोस्लाभ कराउसले रेडियो प्राग इन्टरनेशनललाई भने कि यी राउन्डेलहरू ढुङ्गा युगमा नै बनेका थिए। यी त्यस समयका हुन्, जब फलाम पनि पत्ता लागेको थिएन। त्यसबेला यसलाई आर्थिक र व्यापारिक केन्द्रका रूपमा प्रयोग गरिँदै आएको पुरातत्वविद्ले बताए । वा यो एक धार्मिक पंथ को केन्द्र पनि हुन सक्छ।

यसै क्रममा पुरातत्वविद् जारोस्लाभ रिड्कीले लाइभ साइन्सलाई भने कि राउन्डेल बनाउने व्यक्तिहरूको बारेमा थोरै जानकारी फेला परेको छ। रिड्कीका अनुसार यसको निर्माताहरू माटोको कलासँग सम्बन्धित व्यक्तिहरू थिए, जो ४९०० ईसा पूर्वदेखि ४४०० ईसापूर्वसम्म सक्रिय थिए।

पुरातत्वविद् रिड्कीले चेक गणतन्त्रको बोहेमिया क्षेत्रमा पनि त्यही मानिसले यस्तै गोलाकार बनाएको बताए । मध्यदेखि पूर्वी यूरोपसम्म यी मानिसहरूका करिब २०० समान उदाहरणहरू देख्न सकिन्छ। पछिल्ला केही वर्षहरूमा, ड्रोनको सहयोगमा एरियल फोटोग्राफीले पनि अन्य गोलो उदाहरणहरू पहिचान गर्न धेरै मद्दत गरेको छ।

अब यो नयाँ गोलाकार ढुङ्गाको खोजका क्रममा उत्खनन गर्दा त्यसको मुनि धेरै विशेष वस्तुहरू पनि भेटिएका छन् । यसमा भाँचिएका भाँडाका टुक्रा, जनावरको हड्डी र ढुङ्गाबाट बनेका हतियारहरू पर्छन्। पुरातत्वविद्हरूका अनुसार कार्बन डेटिङको सहायताले यी सबै वस्तुको निर्माणको सही मिति थाहा हुने र यी अवशेषहरू नजिकैको नियोलिथिक बस्तीसँग सम्बन्धित छन्।