काठमाडौं । विगत केही वर्षदेखि जनसङ्ख्या गिरावटको समस्यासँग संघर्ष गरिरहेको चीनमा जन्मदर निकै घटेको छ । अर्थात् चीनमा जन्मिने बालबालिकाको संख्या घटेको छ । सन् १९८० देखि २०१५ सम्म लागू भएको एक बच्चा नीतिका कारण चीनमा जन्मदरमा तीव्र गिरावट आएको छ। जनसङ्ख्या सन्तुलन कायम राख्न चीन सरकारले युवाहरूलाई सन्तान जन्माउन प्रोत्साहन गर्दै विभिन्न प्रोत्साहन दिँदै आएको छ।

यस क्रममा चीनको एक राज्यमा अधिकारीहरूले नवविवाहित जोडीहरूलाई ३० दिनको तलबी बिदा दिइरहेका छन्। ताकि उनीहरु सँगै समय बिताउन सकून् । यसले राज्यको जन्मदरमा सुधार ल्याउने चिनियाँ अधिकारीहरूले आशा गरेका छन्।

समाचार एजेन्सी रोयटर्सले पीपुल्स डेली हेल्थलाई उद्धृत गर्दै भनेको छ कि सरकारको नीतिहरू अब युवा पुरुष र महिलाहरूलाई विवाह गर्न प्रोत्साहित गर्ने छन्। कम्युनिष्ट चीनमा न्यूनतम तलबी विवाह बिदा ३ दिन हो। तर यस वर्षको फेब्रुअरीदेखि चीनका राज्यहरूले आफ्नै नीतिअनुसार तलबी विवाह बिदामा परिवर्तन गर्दैछन्।

चीनको उत्तरपश्चिमी राज्य गान्सुमा विवाह गर्ने जोडीले अब ३० दिनको तलबी बिदा पाउने भएका छन् । यसका साथै साङ्सी राज्यले पनि ३० दिनको तलबी विवाह बिदा दिने निर्णय गरेको छ । सांघाईमा १० दिनको तलबी बिदा घोषणा गरिएको छ भने, सिचुआनमा मात्र ३ दिन बिदा उपलब्ध हुनेछ।

साउथवेस्टर्न युनिभर्सिटी अफ फाइनान्स एण्ड इकोनोमिक्सका सामाजिक विकास अनुसन्धान संस्थानका डीन याङ हाइयाङले विवाह बिदा बढाउनु प्रजनन दर बढाउन प्रभावकारी उपाय भएको बताए । मुख्यतया आर्थिक विकासको गति सुस्त भएका प्रदेश र सहरमा विवाह बिदा बढेको उनले बताए । उनले चीनमा श्रमशक्ति र उपभोग बढाउन तत्कालै आवश्यक रहेको बताए ।

याङ हाइयाङका अनुसार राज्यले थप केही कदम चाल्नुपर्नेछ। यसमा आवासको लागि अनुदान र पुरुषहरूको लागि भुक्तान गरिएको पितृत्व बिदा समावेश छ। पिपुल्स डेली अनलाइनका अनुसार जन्मदर बढाउन चीन सरकारले विवाहित जोडीलाई बिमा, आवास, शिक्षा, कर कटौती र रोजगारी जस्ता सुविधा उपलब्ध गराउँदै आएको छ ।

यसबाहेक चीनले आफ्नो देशका युवालाई नि:शुल्क प्रजनन उपचार उपलब्ध गराउने भएको छ । चीनले राष्ट्रिय बीमा योजना अन्तर्गत आफ्ना नागरिकहरूलाई यो उपचार सुविधा उपलब्ध गराउनेछ। चीनको नेशनल हेल्थकेयर सेक्युरिटी एडमिनिस्ट्रेशनका अनुसार बालबालिका चाहने यस्ता युवालाई सबै प्रकारका उपचार सुविधा दिइनेछ। यसमा असिस्टेड प्रजनन प्रविधि (एआरटी) र इन भिट्रो फर्टिलाइजेशन (आईवीएफ) समावेश छ।

चीनको शाङ्घाई जस्ता सहरमा प्रजनन उपचारको लागत ४५०० देखि ५००० डलरसम्म रहेको छ । चीनको नेशनल क्लिनिकल रिसर्च सेन्टर फर ओब्स्टेट्रिक्स एन्ड गायनोकोलोजीका अनुसार प्रत्येक वर्ष १० लाख आईभीएफ प्रक्रियाहरू गरिन्छ।

विश्वको सबैभन्दा बढी जनसंख्या भएको देश चीनमा गत वर्ष ६ दशकमा पहिलो पटक जनसंख्या घटेको छ । सन् २०२२ मा चीनको जनसङ्ख्यामा ६१ वर्षपछि ८.५ लाखले गिरावट आएको थियो। विज्ञहरू विश्वास गर्छन् कि अब चीनमा जनसंख्या घट्ने चरण सुरु हुनेछ। गत वर्ष चीनले सबैभन्दा कम जन्मदर रेकर्ड गरेको थियो। चीनमा, २०२२ मा प्रति १००० जनसंख्याको जन्मदर ६.७७ थियो।

सन् १९८० देखि २०१५ सम्म लागू भएको एकल सन्तान नीतिका कारण चीनमा जन्मदर घटेको विज्ञहरू बताउँछन्। यसबाहेक, शिक्षाको खर्चमा अत्यधिक वृद्धि पनि एउटा कारण हो जसको कारण चीनका नयाँ दम्पतीहरूले दोस्रो सन्तानको बारेमा सोच्दैनन् वा निःसन्तान रहन रुचाउँछन्। चीनमा घट्दो जनसंख्याका कारण सन् २०१५ मा एकल बच्चा नीति हटाइयो।

चीनको सबैभन्दा ठूला सहरमा परेको सांघाईको तथ्याङ्क हेर्दा ७३ प्रतिशत परिवारमा एउटा मात्र सन्तान छ । दुई सन्तान भएका परिवारको संख्या २४.३४ प्रतिशत छ । सांघाई म्युनिसिपल हेल्थ कमिसनको तथ्याङ्कअनुसार यस सहरमा २ जनाभन्दा बढी बच्चा जन्माउने १.८५ प्रतिशत परिवार मात्र छन्।