काठमाडौं । चन्द्रमामा पानी भेटिएको छ । अमेरिकी अन्तरिक्ष अनुसन्धान एजेन्सी नासाले गरेको एक अध्ययनमा चन्द्रमाको सतहमा पानी भएको प्रमाण भेटिएको हो । नासाको स्ट्राटोस्फेरिक अब्जर्भेटरी फर इन्फ्रारेड एस्ट्रोनोमी (सोफिया)ले यसको पुष्टि गरेको हो । नासाका अनुसार पहिलो पटक चन्द्रमाको सतहमा सूर्यको प्रकाश पर्ने क्षेत्रमा पानीको खोज गरिएको हो । सोफियाले चन्द्रमाको दक्षिणी गोलार्द्धका रहेको पृथ्वीबाट देखिने सबैभन्दा ठूला खाल्डामध्येको एक क्लयभियस क्रेटरमा पानीका अणुहरु पत्ता लगाएको हो ।

चन्द्रमाको सतहको अहिलेसम्म भएका अवलोकनको क्रममा हाइड्रोजनका केही रुप पत्ता लगाइएको थियो तर यो पानी र उसका करिबी रासायनिक चीज हाइडेक्सिलको बीचमा अन्तर गर्न असमर्थ थियो । यो स्थानबाट प्राप्त जानकारीका अनुसार १०० देखि ४१२ भाग प्रतिसिमलियनको आद्र्रतामा पानी भएको थाहा हुन्छ र यो लगभग १२ औंस पानीको बोतलको बराबर छ जो चन्द्रमाको सतहमा फैलिएको माटोको घनमिटरमा फसेको छ । यो खोजलाई नेचर एस्ट्रोनोमी जर्नलको नयाँ संस्करणमा प्रकाशित गरिएको छ ।

वाशिङटनस्थित नासाको मुख्यालयमा साइन्स मिसन निर्देशनालयमा एस्ट्रोफिजिक्स विभागका निर्देशक पल हर्टजले भने ‘हामीले एचटुओको संकेत पाएका थियौं जसलाई हामी पानीको रुपमा चिन्छौं र त्यो चन्द्रमाको सूर्यतर्फ फर्किएको भागमा हुन सक्छ । अब हामीलाई थाहा छ कि त्यो त्यहाँ छ । यो खोजले चन्द्रमाको सतहबारे हाम्रो बुझाइलाई चुनौती दिन्छ र गहन अन्तरिक्ष अन्वेषणको लागि प्रासंगिक संसाधनको बारेमा जटिल प्रश्न उठाउँछ ।’

🌔 ICYMI… using our @SOFIATelescope, we found water on the Moon’s sunlit surface for the first time. Scientists think the water could be stored inside glass beadlike structures within the soil that can be smaller than the tip of a pencil. A recap: https://t.co/lCDDp7pbcl pic.twitter.com/d3CRe96LDm

— NASA (@NASA) October 26, 2020

तुलनात्मक रुपले सोफियाले चन्द्रमाको सतहमा जति मात्रामा पानीको खोज गरेको छ त्यसको मात्र अफ्रिकाको साहारा मरुभूमिमा भएको पानीको तुलनामा १०० गुणा कम छ । पानीको यो सानो मात्राका बावजुद यो खोजले चन्द्रमाको सतहमा पानी कसरी बन्छ भन्ने नयाँ प्रश्न उठाउँछ । योभन्दा पनि ठूलो प्रश्न यो हो कि चन्द्रमाको कठोर र वायुमण्डलविहीन वातावरणमा पानी कसरी रहिरहन्छ ? यद्यपि अहिलेसम्म यो तय गरिन बाँकी छ कि एक संसाधनको रुपमा पानीको कति प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

अमेरिकी अन्तरिक्ष एजेन्सी नासाले चन्द्रमामा मानव बस्ती बसाउने महत्वाकांक्षी योजना बनाएको छ । नासाले यसअघि नै आर्टेमिस कार्यक्रम अन्तर्गत २०२४ सम्म चन्द्रमाको सतहमा मानव मिसन पठाउने तयारीमा जुटिरहेको छ । नासा आफ्नो आर्टेमिस कार्यक्रमको माध्यमबाट २०२४ सम्म चन्द्रमाको सतहमा मानिसलाई पुर्याउन चाहन्छ । चन्द्रमामा पानीको उपस्थितिको बारेमा जान्नको लागि नासा उत्सुक छ र यसको लागि उसले २०२४ सम्म चन्द्रमाको सतहमा पहिले महिला र त्यसपछि एक पुरुषलाई पठाउने तयारी गरिरहेको छ । नासाले आगामी १ दशकमा चन्द्रमामा स्थायी मानव उपस्थिति सुनिश्चित गर्न चाहन्छ ।

सोफियाको परिणाममा चन्द्रमामा पानीको उपस्थितिको जाँच गर्न यसअघि भएका सबै शोधहरुको योगदान छ । १९६९ मा अपोलो अन्तरिक्ष यात्री पहिलो पटक चन्द्रमामा गएर फर्केपछि यसलाई पूर्ण रुपमा सुख्खा मानिँदै आइएको थियो । तर पछिल्लो २० वर्षयता नासाको लुनर क्रेटर अब्जर्भेसन एण्ड सेन्सिङ स्याटेलाइटले चन्द्रमाका ध्रुवको चारैतिर स्थायी रुपले छायाँ रुपमा हिउँ भएको पुष्टि गरेको थियो ।