काठमाडौं । भारतको सबैभन्दा ठूलो सिमेन्ट उत्पादक अल्ट्राटेक सिमेन्टले रुसबाट कोइला आयात गरिरहेको छ । यसका लागि कम्पनीले चिनियाँ मुद्रा युआनमा भुक्तानी गरेको छ । रोयटर्सले भारतीय भन्सार विभागको कागजातको समीक्षा गरेपछि आफ्नो रिपोर्टमा यो जानकारी दिएको हो ।

अहिलेको लागि यो भुक्तानीको दुर्लभ विधि हो तर व्यापारीहरू भन्छन् कि यो अब सामान्य हुन सक्छ। रिपोर्टका अनुसार अल्ट्राटेकले रुसी कोइला उत्पादक एसयूईकेबाट १ लाख ५७ हजार टन कोइला आयात गरिरहेको छ । यो कोइला रुसको पूर्वी बन्दरगाह भानिनोबाट एमभी मङ्गस जहाजबाट भारत आउँदैछ ।

खेपको मूल्य १७ करोड २६ लाख ५२ हजार ९०० युआन को छ । रुसी कम्पनी एसयूईकेको दुबई इकाईले यो सम्झौता गरेको यस विषयमा जानकार दुई स्रोतले बताएका छन् । अन्य कम्पनीहरूले पनि युआनमा भुक्तान गरेर रूसी कोइलाको लागि अर्डर दिएका थिए।

युआनमा भुक्तानीको बढ्दो प्रयोगबाट रूसले फाइदा लिन सक्ने बताइएको छ। यसो गर्दा युक्रेन युद्धका कारण रुसमाथि पश्चिमी देशहरूले लगाएको प्रतिबन्धको असरबाट बच्न सकिन्छ । यससँगै युआनलाई अन्तर्राष्ट्रिय मुद्राको रूपमा प्रस्तुत गर्ने चीनको प्रयासलाई पनि टेवा पुग्न सक्छ।

सिंगापुरका एक मुद्रा व्यापारीले यो कदम महत्वपूर्ण रहेको बताए । ‘मैले मेरो २५ वर्षको करियरमा कुनै पनि भारतीय कम्पनीले अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारका लागि युआन प्रयोग गरिरहेको सुनेको छैन। यो वास्तवमा अमेरिकी डलरको प्रभुत्वमा गतिरोध सिर्जना गर्ने चाल हो’ उनले भने ।

यो सम्झौताले पश्चिमी प्रतिबन्धको बाबजुद पनि तेल र कोइला जस्ता वस्तुहरूको लागि रूससँग कसरी व्यापार सम्बन्ध बनाएको छ भन्ने कुरा पनि उजागर गरेको छ। रुससँग भारतको लामो राजनीतिक र सुरक्षा सम्बन्ध छ। युक्रेनमा भएको आक्रमणमा रुसको आलोचनाबाट पनि भारतले टाढै बसेको छ । तर, कुन बैंकले अल्ट्राटेकलाई लेटर अफ क्रेडिट जारी गर्‍यो र एसयूईकेसँग कसरी कारोबार गर्‍यो भन्ने खुलाइएको छैन ।

बजार तथ्याङ्क उपलब्ध गराउने कम्पनी रेफिनिटिवका अनुसार यो खेप एमभी मङ्गस जहाजबाट आएको हो । यो जहाज अहिले भारतको कान्धला बन्दरगाह नजिक छ । भारतले रुससँग रुपैयामा भुक्तानी संयन्त्रको विकल्प खोजेको थियो तर अहिलेसम्म प्रयोग भएको छैन। चिनियाँ व्यापारीहरूले धेरै वर्षदेखि रुससँग व्यापार गर्न युआनको प्रयोग गर्दै आएका छन्।

भारतीय अर्थ मन्त्रालयका पूर्व आर्थिक मामिला सचिव सुभाषचन्द्र गर्गले रुपैया–युआन–रुबल संयन्त्र प्रभावकारी साबित भएमा व्यापार सहज हुने बताए । सन् २०२० मा गलवानमा भारत र चीनबीचको घातक सैन्य झडपपछि दुई देशबीचको द्विपक्षीय व्यापार बढेको छ। यस अवधिमा कम्पनीहरूले ठूलो मात्रामा डलरमा भुक्तानी गरेका छन्।

तर, भारतमा चीनको लगानी र आयातमा प्रतिबन्ध लगाइएको अर्को पक्ष पनि छ । यससँगै सुरक्षाका कारण केही मोबाइल एप्समा पनि प्रतिबन्ध लगाइएको छ । यस विषयमा जानकार भारत सरकारका एक अधिकारीले युआनमा भुक्तानीको बारेमा सरकार सचेत रहेको बताए ।

चीनबाहेक अन्य मुलुकबाट आयात गर्दा युआनमा भुक्तान गर्ने काम अहिलेसम्म विरलै भएको भए पनि रुसमाथि लगाइएको प्रतिबन्धका कारण अहिले बढ्न सक्ने अधिकारीले बताए । भारी छुटका कारण पछिल्ला हप्ताहरूमा रूसबाट भारतमा तेल आयात पनि बढेको छ।

दुबईमा रूसी कोइला व्यापारीहरूको व्यापार एकाइहरू भारतसँग सम्झौताको केन्द्र बनेका छन्। दुबईका एक रुसी कोइला व्यापारीले रुसलाई रुबल पठाउनु सबैभन्दा ठूलो चुनौती रहेको बताए ।

“तपाईले दुबईमा युआन वा डलर वा दिर्हाममा भुक्तानी लिन सक्नुहुन्छ र पछि यसलाई रूबलमा रूपान्तरण गर्न सक्नुहुन्छ,” उनले भने। युआनलाई रूबलमा रूपान्तरण गर्न सजिलो छ र अन्य मुद्राहरू भन्दा रुचाइएको छ।