धनुषा। छठ पर्वका लागि केरा अत्यावश्यक मानिन्छ। केरा उत्पादनका लागि नेपाली भूमि राम्रो मानिए पनि यहाँको उत्पादनले माग धान्न सक्दैन। छठ पर्वमा सिङ्गै केराको घरी नै अर्घ्य रूपमा भगवानलाई चढाउने परम्परा छ । त्यसैले यस पर्वमा केराको माग उच्च हुन्छ।

स्वदेशी उत्पादन कम हुँदा हरेक वर्ष भारतको भर पर्नुपर्ने अवस्था रहेको जनकपुर फलफूल तथा तरकारी व्यवसायी समितिका अध्यक्ष विषेश्वर यादवले बताए। छठका लागि मधेस प्रदेशका राजधानी जनकपुरधाममा मात्र रु तीन करोड बराबरको केरा आयात भएको छ।

अध्यक्ष यादवले अघिल्लो वर्ष झण्डै पौने रु दुई करोड बढीको केरा जनकपुर भित्र्याइएको बताए। “यसवर्ष भित्र्याइएका केरा झण्डै ६० ट्रक छन्”, उनले भने। जनकपुरमा गोपाल र वंशीभोग केरा नेपालको सप्तरीस्थित भारदह, भन्टावारी तथा इनरुवाबाट भित्र्याइएको छ।

मालभोग, मिरिचमान, चम्पा केरा भारतको आसाम, गोहाटी, बङ्गाल, हाजिपुर, ठाकुरगञ्ज र चम्पारणबाट मगाउने गरिएको फलफूल तथा तरकारी व्यवसायी समितिका सचिव भुवनेश्वर पूर्वेले जानकारी दिए। छठ पर्वसँगै अघिल्ला वर्षका तुलनामा यस वर्ष २५ प्रतिशतले केराको भाउ महङ्गिएको पूर्वेले बताए।

पुर्वेले भने, “छठ पर्व मनाउने सङ्ख्या प्रत्येक वर्ष वृद्धि भएको हुँदा केराको माग बढेको छ। यसैले बजारको मागअनुसार गत वर्षको तुलनामा यस वर्ष १५–२० ट्रक बढी ६० ट्रक जति केरा मगाइएको छ।” फलफूल तथा तरकारी व्यवसायी समितिका अध्यक्ष विश्वेश्वर यादवका अनुसार १० चक्काको ट्रकमा १२ सय घरी केरा आउँछ।

प्रतिट्रक बराबर जनकपुरसम्म ल्याउँदाको खर्च रु छ लाख पर्छ। बजारमा प्रत्येक केराको घरीलाई रु पाँच सयदेखि एक हजारभन्दा बढी मूल्यमा बिक्री गरिन्छ। नेपालको हरेक क्षेत्रमा परम्परागत रूपमा स्थानीय जातका केरा उत्पादन हुन्छ । केरा उत्पादनको लागि तराई मधेस वा समग्र नेपालको भूमि राम्रो मानिन्छ। चाडपर्वको समयमा भारतकै भर पर्नुपर्ने अवस्था छ। नेपालमा मालभोग, झापाली मालभोग, विलियम हाइब्रिड रोवस्टा, विलियम हाइब्रिडलगायत जातका केरा खेती उत्पादन हुँदै आएका छ।

सम्भावना हुँदाहुँदै पनि प्राविधिक समस्याले गर्दा कृषकले उत्पादन बढाउन नसकेको व्यवसायीको भनाइ छ। उता भारतबाट आउने केराको मूल्य सस्तो पर्छ। भारतले किसानको लागि सहुलियत र विभिन्न प्याकेज दिने भएकाले उताको लागत कम परेको बताइन्छ।

जनकपुरधाममा छठ पूजाको तयारी पूरा, घाटमा पण्डाल र बत्तीको कार्य सम्पन्न जनकपुरधाममा छठ पूजाको तयारी पूरा भएको छ। छठपूजा विभिन्न पोखरी, तलाब र जलासयमा छठ घाट निर्माण गर पण्डाल र बत्तीहरु जडान तथा सजावटका कार्य सम्पन्न भएको छ।

छठ पर्व सुरु भएसँगै तराईका बजारमा पूजा सामग्री खरिद बिक्रीका लागि हुने चहलपहल बढेको छ। कात्तिक शुक्ल पक्षको चौथी तिथिदेखि छठ पर्व विधिवत रुपमा सुरु भएसँगै चहलपहल पनि बढेको छ । छठ पूजाका लागि आवश्यक पूजन सामग्री, हरियो तरकारी, फलफूल किन्ने ग्राहकको भीड देखिन्छ।

खासगरी छठ पूजामा छठी मातालाई अर्पण गरिने प्रसादमा स्याउ, केरा, सुन्तला, पानीसहितको नरिवल, उखु, हरियो बोडी, पानी सिङ्गडा, मूला, अदुवाको बोटलगायत फलफूल, हरियो तरकारी, माटो तथा बाँसका सामग्री खरिद गर्नेको भीड बजारमा देख्न सकिन्छ।

छठ पूजामा आकर्षक सजावटका लागि नेपालमै सबैभन्दा बढी चर्चामा रहँदै आएको जनकपुरधामको गङ्गासागर पोखरी छठघाटको व्यवस्थापन र सजावटको काम सम्पन्न भएको छ। व्रतालुहरु छठका लागि बाँसको नाङ्लो, ढाकी, कोनिया, डगरी, माटोको हात्ती, दियो, ढकना, कोशिया, कुरवार, केरालगायत फलफूल, उखु, भोगटे, कागती, सखरलगायत पूजा सामग्री खरिदमा व्यस्त देखिएका छन्।

छठ पूजामा नयाँ कपडा लाउनुपर्ने भएकाले कपडा पसलमा पनि उत्तिकै भीड हुने गरेको छ। छठ पर्व मनाउने पोखरीको डिल र नदीको किनारको सरसफाइ गर्दै आआफ्ना पूजास्थल सुरक्षित गर्नमा तल्लीन भएर जुटेका छन्।

मध्य तराईका जिल्लामा रहेका छठी घाटहरूमा लाखौँ रकम खर्चेर सरसफाइ, सजावट र व्यवस्थापनका लागि काम पनि भएका छन्। स्थानीय एफएम रेडियोहरुसमेत छठका गीतले गुञ्जायमान छन् भने बजारलाई छठका सामग्रीले भरिभराउ छ।

करिब एक महिना अगावै माछा, मासु खान छाडेका महिला शुक्रबार लसुन र प्याज विना खाना खाएका छन्। उनीहरुले आज खरना विधि सम्पन्न गरी रहरको दाल, लौका र भात खान्छन् । छठ पर्वलाई निकै कठिन पर्वका रुपमा लिइन्छ।

सूर्य र जलको शक्ति र महत्व झल्काउने यस पर्वमा शुद्ध खाने कुरा खानुपर्ने र यस पर्वमा अन्नपानी नखाइ तीन दिन भोकै बसी व्रत गर्ने चलन रहेको जनकपुरधामकी ७५ वर्षीया गङ्गा देवी कर्णले बताउनुभयो । छठको व्रत महिला वा पुरुष जोसुकैले पनि लिने र पूजा गर्ने गरेको संस्कृविविद् डा राजेन्द्र विमलले बताए।

तराईका जिल्लामा हिन्दू धर्ममा वर्षभरी उदाउँदो सूर्यलाई मात्र पूजा गरिए पनि यस पर्वमा उदाउँदो र अस्ताउँदो दुवै सूर्यलाई विशेष रुपले पूजा गरिन्छ । छठ पर्वमा विशेषगरी अस्ताउँदो र उदाउँदो सूर्यलाई अघ्र्य दिने कुरा सबैभन्दा विशेष र महत्वपूर्ण हुने गरेको संस्कृतिविद् डा वमलको भनाइ छ।

आफ्नो परिवारको खुसीका लागि यो पर्वमा महिलाले व्रत लिने गरेका छन् । आफूले चाहेको आशीर्वाद छठीमाताले पूरा गरी दिने विश्वासका कारण व्रत बसेको क्षीरेश्वनाथ नगरपालिका–५ महेन्द्रनगरकी पार्वती देवी झाले बताइन्।