काठमाडौं । जनवरी २०२३ मा पुरातत्वविद्हरूले कायरो नजिकैको साकाराको पुरातन नेक्रोपोलिसमा चिहानहरू उत्खनन गरे, जहाँ हेकासेप्स नामक मानिसको ममी फेला परेको थियो। सुनले ढाकिएको यो ममी २३०० ईसा पूर्वको हो र ढुङ्गाको सार्कोफ्यागसमा गाडिएको थियो र चूनढुङ्गाले ढाकिएको थियो।

यो ममी अहिलेसम्म पत्ता लागेका सबै ममीभन्दा धेरै संरक्षित अवस्थामा फेला परेको बताइएको छ । यस खोजसँगै पुरातत्वविद्हरूले प्राचीन इजिप्ट र ममीकरणको बारेमा धेरै जानकारी पाएका छन्।

द कन्भर्सेसनको रिपोर्टका अनुसार ममीकरणको यो प्रक्रिया बुझ्न पुरातत्वविद्हरूले ग्रीक इतिहासकार हेरोडोटसका पुस्तकहरूबाट धेरै सहयोग लिए। ५ औं शताब्दी ईसा पूर्वमा हेरोडोटसले इजिप्टियनहरूले मृतकहरूको शवको संरक्षण गर्ने प्रक्रियालाई विस्तृत रूपमा वर्णन गरेका छन् ।

हेरोडोटसले लेखेका छन् कि इजिप्टियनहरूले मृत शरीरलाई जोगाउनको लागि मृत शरीरको नाकमा हुक हाल्ने गर्थे र त्यसको माध्यमबाट मस्तिष्क निकाल्ने गर्थे। पेटमा चीरा लगाएर शरीरका बाँकी अंगहरू पनि निकालेर पेट स्टिच गरिन्थ्यो ।

त्यसपछि शवलाई मदिरा र मसलाले धुन्थे । शवलाई ७० दिनसम्म न्युट्रोन नुनमा बेरेर सुकाइन्थ्यो र त्यसपछि सावधानीपूर्वक लिनेनको स्ट्रिप्समा बेरेर अन्तमा कफिन भित्र राखिन्थ्यो।

हेरोडोटसले ममीकरणको यस प्रक्रियालाई वर्णन गर्नु अघि इजिप्टवासीहरूले दुई हजार वर्षदेखि शवहरूलाई ममी बनाउँदै आएका थिए। समय बित्दै जाँदा, ममीकरणको प्रविधि बिस्तारै सुधार हुँदै गयो।

इजिप्टमा फेला परेको हेकासेप्सको चौथो शताब्दीको ममीलाई सुक्खा मरुभूमिको बालुवाले यति राम्रोसँग सुरक्षित राखेको थियो कि तिनका ट्याटूहरू अझै पनि देखिन्छन्। हेकासेप्सको यो ममी अहिलेसम्मकै सबैभन्दा संरक्षित अवस्थामा फेला परेको ममी हो।

पुरातन इजिप्टमा, मानिसहरूले विश्वास गर्थे कि यदि शरीर सुरक्षित छैन भने, आत्मा संसारमा घुम्छ र मानिसहरूलाई हानि गर्छ। मृत्युपछि आत्मा शरीरमा फर्कन्छ भन्ने विश्वास थियो । त्यसैले इजिप्टियनहरूले आत्माको लागि लामो समयसम्म शरीरलाई बचाउनको लागि ममीकरण प्रविधिको विकास गरे।

इजिप्टमा ३१०० ईसा पूर्व अघि अभ्यास गरिएको ममीकरणको प्रारम्भिक प्रविधिमा मृत शरीरलाई रालमा भिजाइएको लिनेनको स्ट्रिप्समा बेर्नु समावेश थियो। त्यस समयमा इजिप्टियनहरूले शरीरमा आन्द्रा छोड्ने गर्दथे जसका कारण त्यस समयका ममीहरू छिट्टै विघटन हुन्थे। तर पछि ममीकरणको प्रविधि धेरै विकसित भयो।

वैज्ञानिकहरूले हेकासेप्सको ममीबाट धेरै प्रकारका जानकारी प्राप्त गर्ने प्रयास गरिरहेका छन्। उनको कंकाल र दाँतको अध्ययन गरेर उनी कहाँ हुर्केका थिए, उनको खानपान कस्तो थियो, उनको स्वास्थ्य कस्तो थियो र उनको मृत्युको कारण थाहा पाउन सकिन्छ ।

हेकासेप्सको हात र खुट्टा अलग-अलग बेरिएको थियो। उनको टाउकोमा आँखा, मुख र कालो कपालको चित्र बनाइएको थियो। सबैभन्दा आकर्षक कुरा यो हो कि उनको छाला सुनौलो बनाउनको लागि उनको शरीर सुनको पातले ढाकिएको थियो।

पुरातन इजिप्टियन विश्वासहरू अनुसार, सुन देवताहरूको रंग हो। इजिप्टियनहरूले मृत शरीरलाई सुनले छोप्ने गर्थे किनभने तिनीहरू विश्वास गर्थे कि मृतकमा मृत्युपछिको जीवनमा ईश्वरीय गुणहरू हुन्छन्।

हेकासेप्सको ममी पत्ता लागेको ठाउँ नजिकैको चिहानमा पुरुष, महिला र बालबालिकाको चूना ढुङ्गाका मूर्तिहरू पनि फेला परेका थिए। यी तस्बिरहरू धनी व्यक्तिहरूले ममीहरूसँग गाड्नका लागि बनाएका थिए।

यी मूर्तिहरूमा महिलाहरूले घरेलु काम गरिरहेको देखाइएको छ भने पुरुषहरूले सार्वजनिक क्षेत्रमा सक्रिय भूमिका खेलेको देख्न सकिन्छ।

पुरातन इजिप्टमा, परिवारको सदस्यको मृत्युमा आफन्तहरूलाई खाना अर्पण गर्ने प्रचलन थियो, जुन उपहार मानिन्थ्यो। मिश्रीहरूले विश्वास गर्थे कि यो प्रस्तावको सट्टामा, मृत व्यक्तिलाई आवश्यक पर्दा मद्दत गर्न बोलाउन सकिन्छ। मृतकले जीवित र इजिप्टियन अन्डरवर्ल्डको देवता ओसिरिस बीचको सन्देशवाहकको रूपमा काम गर्दछ।