काठमाडौँ। मुखको क्यान्सर संसारमा सबैभन्दा सामान्य क्यान्सर मध्ये एक हो। पछिल्लो १० वर्षमा मुखको क्यान्सरका घटनामा एक तिहाइभन्दा बढी वृद्धि भएको छ । यो क्यान्सर ओठ, गिजा, जिब्रो, गालाको भित्री भाग, मुखको माथि र जिब्रो मुनि लगायत मुखको जुनसुकै भागमा पनि हुन सक्छ। यस डरलाग्दो रोगबाट बच्नको लागि, क्यान्सरका लक्षणहरू जान्न र जतिसक्दो चाँडो जाँच गराउनु धेरै महत्त्वपूर्ण छ।

साइन्स डाइरेक्टमा प्रकाशित सन् २०२० को अनुसन्धानका अनुसार सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन मुखको क्यान्सरको प्रमुख कारक बनेको छ। गुटखा, जर्दा, खैनी, चुरोट, बिडी, हुक्का, यी सबै सुर्तीजन्य पदार्थमा समाहित भएकाले ट्युमर बढ्नुको प्रमुख कारण हो। युवा तथा बृद्धबृद्धाका मानिसहरु यसको सिकार भइरहेका छन्। मुखको क्यान्सरसँग सम्बन्धित केही संकेत र लक्षणहरू छन् जसलाई कसैले बेवास्ता गर्नु हुँदैन।

सेतो वा रातो  दाग 
गिजा, जिब्रो, टन्सिल वा मुखमा रातो वा सेतो बाक्लो दाग देखा पर्न सक्छ। यसलाई ल्युकोप्लाकिया भनिन्छ। धेरैजसो ल्युकोप्लाकिया प्याचहरू क्यान्सररहित हुन्छन्। यद्यपि धेरै दागहरू क्यान्सरको प्रारम्भिक लक्षण हुन सक्छन्। यो सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनले गर्दा हुन सक्छ। यदि कसैलाई यस्ता लक्षण देखिएमा ढिलो नगरी तुरुन्त चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ।

बारम्बार गाँठ महसुस हुनु
यदि तपाइँ मुख वा लिम्फ ग्रन्थी (घाँटीको लिम्फ ग्रन्थी) मा कुनै प्रकारको गाँठो महसुस गर्नुहुन्छ भने यो खतरनाक हुन सक्छ। यदि तपाइँलाई तपाइँको घाँटीमा केहि अड्किएको छ वा घाँटी दुखेको छ भने, तुरुन्तै डाक्टरसँग परामर्श लिनु पर्छ।

मुख र अनुहारमा दुखाइ र सुन्निने
कुनै कारणबिना अनुहार, मुख वा घाँटीमा दुखाइ र वरिपरि सुन्निएको महसुस भएमा यो मुखको क्यान्सरको लक्षण हुन सक्छ। यस अवस्थामा, बङ्गारा सुन्निने र दुखाइ पनि हुन सक्छ।

दाँत झर्नु 
बिना कारण एक वा एकभन्दा बढी दाँत कमजोर हुनु र झर्नु क्यान्सरको लक्षण हुनसक्छ। यसबाहेक यदि तपाईंले दाँत निकाल्नुभएको छ र त्यस ठाउँमा रहेको खाडल भरिएको छैन भने पनि तुरुन्तै डाक्टरसँग परामर्श लिनुपर्छ।

मुखको क्यान्सर शल्यक्रिया, विकिरण र केमोथेरापी सहित धेरै तरिकामा उपचार गरिन्छ। यो व्यक्तिको उमेर, स्वास्थ्य अवस्था र चरणमा निर्भर गर्दछ।