काठमाडौं । गाजामा युद्ध जारी छ। तर पछिल्लो समय इजरायल द्रुत गतिमा अन्तर्राष्ट्रिय एक्लोपनको अवस्थातर्फ अघि बढिरहेको छ। यसले प्रश्न उठाएको छ – के इजरायल रंगभेदको समयको दक्षिण अफ्रिकाको युगमा फर्किँदैछ ?

देशको रंगभेदी नीतिका कारण अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले दक्षिण अफ्रिकालाई आर्थिक, खेलकुद र सांस्कृतिक मञ्चहरूमा बहिष्कार गरेका थिए । अहिले संयुक्त राष्ट्रसंघको अनुसन्धानले इजरायलले गाजामा नरसंहार गरेको सार्वजनिक गरेसँगै प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतन्याहु एक्लिएका छन् ।

इजरायलका दुई पूर्व प्रधानमन्त्रीहरू एहुद बाराक र एहुद ओल्मर्टले पहिले नै नेतान्याहूलाई इजरायललाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा एक्लिने अवस्थातर्फ डोऱ्याएको आरोप लगाइसकेका छन्।

अन्तर्राष्ट्रिय फौजदारी अदालतले जारी गरेको वारेन्टका कारण, नेतान्याहूले अब पक्राउको डर बिना यात्रा गर्न सक्ने देशहरूको संख्या उल्लेखनीय रूपमा घटेको छ।

संयुक्त राष्ट्र संघमा, बेलायत, फ्रान्स, अष्ट्रेलिया, बेल्जियम र क्यानडा लगायत धेरै देशहरूले अर्को हप्ता प्यालेस्टाइनलाई एक देशको रूपमा मान्यता दिने योजना बनाएको बताएका छन्।

गत मंगलबार कतारमा हमास नेताहरूमाथि इजरायली आक्रमणबाट रिसाएका खाडी देशहरू आफ्नो संयुक्त प्रतिक्रियाको बारेमा छलफल गर्न दोहामा भेला हुँदैछन्। यी मध्ये केही देशहरूले इजरायलसँग सम्बन्ध रहेका देशहरूलाई यो सम्बन्धमा पुनर्विचार गर्न अपील गरिरहेका छन्।

गर्मीयाममा गाजाबाट अनिकालका तस्बिरहरू देखा पर्दै जाँदा र इजरायली सेनाले गाजा शहरमा आक्रमण गर्ने तयारी गर्दा, अब युरोपेली सरकारहरूले केवल बयानभन्दा माथि उठेर आफ्नो असन्तुष्टि व्यक्त गरिरहेका छन्।

यस महिनाको सुरुमा, बेल्जियमले वेस्ट बैंकमा रहेका अवैध यहूदी बस्तीहरूबाट आयातमा प्रतिबन्ध, इजरायली कम्पनीहरूसँगको सरकारी खरिद नीतिहरूको समीक्षा र बस्तीहरूमा बसोबास गर्ने बेल्जियमका नागरिकहरूलाई कन्सुलर पहुँच निलम्बन सहित विभिन्न प्रतिबन्धहरूको घोषणा गर्‍यो।

यसका साथै, बेल्जियमले दुई कट्टरपन्थी इजरायली मन्त्रीहरू, इटामार बेन-ग्भिर र बेजालेल स्मोट्रिच, साथै वेस्ट बैंकमा प्यालेस्टिनीहरू विरुद्ध हिंसा गर्ने यहूदीहरूलाई पनि अस्वीकृत व्यक्तिको रूपमा घोषणा गरेको छ। बेलायत र फ्रान्स लगायत केही देशहरूले पहिले नै यस्ता कदम चालिसकेका छन्।

तर गत वर्ष बाइडेन प्रशासनले वेस्ट बैंकमा बसोबास गर्ने र हिंसा गर्ने यहूदीहरूमाथि लगाएको प्रतिबन्ध डोनाल्ड ट्रम्पले ह्वाइट हाउस फर्केको पहिलो दिनमै हटाएका थिए।

बेल्जियमको कदमको एक हप्ता पछि, स्पेनले आफ्नै उपायहरूको घोषणा गर्‍यो । उसले हतियार प्रतिबन्धलाई कानूनमा परिणत गर्‍यो।

यी उपायहरूमा गाजामा नरसंहार वा युद्ध अपराधमा संलग्न जो कोहीको पनि आंशिक आयात प्रतिबन्ध र स्पेनमा प्रवेशमा प्रतिबन्ध समावेश थियो।

इजरायलका लागि हतियार बोकेका जहाज र विमानहरूलाई स्पेनी बन्दरगाह र हवाई क्षेत्रमा प्रवेश गर्नबाट रोक्ने जस्ता कदमहरू पनि चालियो।

इजरायलका कट्टर विदेशमन्त्री गिदोन सारले स्पेनले यहूदी विरोधी नीति अपनाएको आरोप लगाए र हतियार व्यापार प्रतिबन्धले इजरायललाई भन्दा स्पेनलाई बढी हानि पुर्‍याउने बताए।

तर इजरायलको लागि थप चिन्ताजनक संकेतहरू देखा पर्दैछन्। अगस्टमा, नर्वेको विशाल २ ट्रिलियन डलरको सोभरेन वेल्थ फण्डले इजरायलमा सूचीबद्ध कम्पनीहरूबाट निवेश सुरु गर्ने घोषणा गरेको थियो ।

यस महिनाको मध्यसम्ममा २३ कम्पनीहरू हटाइएका थिए र अर्थमन्त्री जेन्स स्टोल्टनबर्गले थप हटाउन सकिने बताएका थिए।

यसैबीच, इजरायलको सबैभन्दा ठूलो व्यापारिक साझेदार युरोपेली संघले दक्षिणपन्थी मन्त्रीहरूमाथि प्रतिबन्ध लगाउने र इजरायलसँगको आफ्नो सहयोग सम्झौताका केही व्यापारिक पक्षहरूलाई आंशिक रूपमा निलम्बन गर्ने योजना बनाएको छ।

सेप्टेम्बर १० मा आफ्नो “स्टेट अफ द युनियन” भाषणमा, युरोपेली संघ प्रमुख उर्सुला भोन डेर लेयनले गाजामा भएका घटनाहरूले “विश्वको अन्तस्करणलाई स्तब्ध पारेको” बताएकी थिइन्।

भोलिपल्टै, ३१४ जना पूर्व युरोपेली कूटनीतिज्ञ र अधिकारीहरूले भोन डेर लेयन र ईयू विदेश नीति प्रमुख काया क्लासलाई पत्र लेख्दै एसोसिएशन सम्झौतालाई पूर्ण रूपमा निलम्बन गर्ने लगायत कडा कदम चाल्न आग्रह गरे।

१९६० को दशकदेखि १९९० मा रंगभेदको अन्त्यसम्म, दक्षिण अफ्रिकामा लगाइएका प्रतिबन्धहरूको एक प्रमुख विशेषता सांस्कृतिक र खेलकुद कार्यक्रमहरूको बहिष्कार थियो। इजरायलको सन्दर्भमा पनि अहिले यस्तै संकेतहरू देखिन थालेका छन्।

यस सन्दर्भमा युरोभिजन गीत प्रतियोगिता धेरै महत्त्वपूर्ण नलाग्न सक्छ, तर इजरायलको यस प्रतियोगितासँग गहिरो सम्बन्ध छ।

सन् १९७३ देखि यसले चार पटक यो पुरस्कार जितेको छ। इजरायलको लागि, यसमा भाग लिनु भनेको यहूदी राष्ट्रलाई अन्तर्राष्ट्रिय परिवारमा स्वीकृतिको प्रतीक हो।

तर आयरल्याण्ड, स्पेन, नेदरल्याण्ड्स र स्लोभेनियाले इजरायललाई २०२६ मा भाग लिन अनुमति दिइएमा प्रतियोगिताबाट फिर्ता हुने बताएका छन् वा संकेत गरेका छन्। डिसेम्बरमा अन्तिम निर्णय हुने अपेक्षा गरिएको छ।

हलिउडमा प्रकाशित एउटा पत्रमा इजरायली उत्पादन कम्पनीहरू, महोत्सवहरू र प्रसारकहरूलाई बहिष्कार गर्न आह्वान गरिएको थियो, जसमा उनीहरूलाई प्यालेस्टिनीहरू विरुद्ध “नरसंहार र रंगभेदमा संलग्न” भनेर वर्णन गरिएको थियो।

बहिष्कारको आह्वान गरिएको यो पत्रले एक हप्तामा ४,००० भन्दा बढी हस्ताक्षरहरू सङ्कलन गरेको छ। यसमा एम्मा स्टोन र जेभियर बार्डेम जस्ता प्रसिद्ध नामहरू पनि समावेश छन्।

इजरायली फिल्म तथा टिभी निर्माता संघकी सीईओ ज्विका गोट्लिबले उक्त याचिकालाई “पूर्णतया गलत दिशानिर्देशित” भनेकी छिन्।

“विविध कथाहरूलाई आवाज दिने र संवादलाई प्रवर्द्धन गर्ने हामी जस्ता सिर्जनाकर्ताहरूलाई लक्षित गरेर, यी हस्ताक्षरकर्ताहरूले आफ्नै कथालाई कमजोर बनाएका छन् र हामीलाई चुप लगाउन खोजेका छन्,” उनले थपिन्।

खेलकुदको दुनियाँमा पनि विरोध प्रदर्शन भएको थियो। इजरायल-प्रिमियर टेक टोलीको उपस्थितिको विरोध गर्दै प्रदर्शनकारीहरूले भुएल्टा डे एस्पाना साइक्लिङ दौड बारम्बार अवरुद्ध पारेका थिए। यसले शनिबार प्रतियोगिताको समयपूर्व र अराजक अन्त्य र पोडियम समारोह रद्द गर्न बाध्य पारेको थियो।

स्पेनी प्रधानमन्त्री पेड्रो सान्चेजले विरोध प्रदर्शनलाई “गर्व” भने। यद्यपि, विपक्षी नेताहरूले सरकारको कार्यले अन्तर्राष्ट्रिय लज्जा निम्त्याएको बताए।

त्यस्तै गरी, स्पेनमा सात इजरायली चेस खेलाडीहरूले आफ्नै झण्डामुनि खेल्न नसक्ने बताइएपछि प्रतियोगिताबाट नाम फिर्ता लिए। इजरायली सरकारले यो “कूटनीतिक सुनामी” को विरोध गर्दै आएको छ।