काठमाडौं । युक्रेन युद्धपछि चीनले रुसी कच्चा तेल ठूलो छुटमा खरिद गर्दै आएको छ । यस्तो अवस्थामा इरानले आफ्नो तेलको मूल्य दोब्बरले घटाउनु परेको छ । ब्लुमबर्गको रिपोर्टका अनुसार इरानले पहिलेदेखि नै सस्तो मूल्यमा तेल बिक्री गरिरहेको छ, त्यसैले चीनलाई रुसको तुलनामा दोब्बर छुटमा तेल बेच्न इरान बाध्य भएको छ ।

युक्रेन युद्धका कारण अमेरिका र युरोपेली मुलुकले रुसमाथि प्रतिबन्ध लगाएका छन् । यही कारणले गर्दा रुसले आफ्नो तेल चीन र भारत जस्ता देशलाई ठूलो छुटमा बेचेको छ र यसले रुसको सहयोगी इरानसँग प्रतिस्पर्धा बढाएको छ ।

अमेरिकाले इरानमाथि पनि प्रतिबन्ध लगाएको छ र इरानसँग आफ्नो तेल बेच्ने बजार छैन । यही कारणले गर्दा इरानले रुसभन्दा दोब्बर सहुलियतमा आफ्नो तेल चीनलाई बेच्न बाध्य भएको छ । रुसले जुनमा चीनलाई कच्चा तेलको खेपको रेकर्ड मात्रामा निर्यात गरेको थियो। यसो गर्दा रुसले साउदी अरेबियालाई पनि पछाडि छोड्यो ।

रिपोर्टका अनुसार इरानले चिनियाँ बजारमा प्रतिस्पर्धी बन्न तेलको मूल्यमा ठूलो छुट दिएको छ । वास्तवमा कोरोनाका कारण भएको लकडाउन खुकुलो भएपछि चीनमा तेलको माग बढ्ने अनुमान गरिएको छ ।

तेल बजारको विश्लेषण गर्ने सिंगापुरस्थित फर्म भान्डा इनसाइट्सका संस्थापक वन्दना हरि भन्छिन्, ‘खाडीका तेल उत्पादक देशहरूले कच्चा तेलमा भारी छुटका कारण आफ्नो तेल बजारलाई बेवास्ता गरेको देख्दा धेरै असहज महसुस हुनेछन्।’

चीनको आधिकारिक तथ्याङ्कले देखाउँछ कि चीनले २०२० यता मात्र तीन महिनाको लागि इरानी कच्चा तेल आयात गरेको छ। इरानले जनवरी र मे महिनामा चीनलाई कच्चा तेल निर्यात गर्‍यो, तर केप्लर जस्ता तेस्रो पक्ष स्रोतहरूले चीनलाई इरानी तेलको निरन्तर आपूर्ति भइरहेको बताउँछन्।

मे र जुनमा चीनले प्रतिदिन ७ लाख ब्यारेल तेल आयात गरेको केप्लरले बताएको छ । इन्डस्ट्री कन्सल्टेन्ट फ्याक्ट्स एन्ड ग्लोबल एनर्जी (एफजीई) ले इरानको कच्चा तेलको सट्टा रुसको युराल तेल चीनमा आयात गरिएको बताएको छ।

व्यापारीहरूका अनुसार बेन्चमार्क ब्रेन्ट क्रुड फ्युचर्समा इरानी तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल करिब १० डलर छ, जुन रुसको युराल तेलसँग मिल्दोजुल्दो छ। युक्रेनमा आक्रमण हुनुअघि इरानी तेलमा करिब चारदेखि पाँच डलरको छुट थियो।

चीनका केही स्वतन्त्र रिफाइनरीहरू रूस र इरानबाट कच्चा तेलको सबैभन्दा ठूलो खरिदकर्ता हुन्। तेल निकासीसम्बन्धी नियममा परिवर्तनका कारण समस्या भोग्नु पर्ने भएकाले यी प्रशोधन उद्योगका लागि सस्तो तेल आवश्यक छ ।

यी रिफाइनरीहरूलाई विदेशी बजारमा तेल निर्यात गर्न अनुमति छैन। स्वदेशी बजारमा तेल आपूर्ति गर्न बाध्य छन् । चीनमा कोरोनाका कारण भएको लकडाउनका कारण हालैका महिनाहरूमा यी तेल प्रशोधन कारखानाहरूले धेरै नोक्सान भोगेका छन्।

चीनले रुसबाट ठूलो छुटमा कच्चा तेल पाउँदा त्यसको पूरा फाइदा उठाइरहेको छ । यस्तो अवस्थामा चीनले ठूलो छुटको फाइदा उठाउन अन्य तेल आपूर्तिकर्ताबाट तेलको मात्रा घटाउनु उचित छ।