काठमाडौं । हामी सबै सडक, सहर र प्रदेशको नाम परिवर्तनका साक्षी छौं, तर के तपाईंले कहिल्यै देशको नाम परिवर्तन भएको सुन्नु भएको छ ? त्यो पनि जब कुनै देशले आफ्नो शत्रु देशको नाम परिवर्तनको अभियान थाल्छ ।

रुस–युक्रेन युद्ध अहिले फरक मोडमा पुगेको छ । दुश्मनलाई परास्त गर्ने अनौठो तरिका खोज्दै, युक्रेनी राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले रूसको नाम परिवर्तन गर्नको लागि एक याचिका सुरु गरेका छन् । यसमा २५ हजारभन्दा बढी हस्ताक्षर आइसकेका छन् । उनले रुसलाई मस्कोवी र रुसी फेडरेशनलाई मस्कोविट फेडरेशन भनियोस् भन्ने माग राखेका छन् ।

गत वर्षको अन्त्यमा, जेलेन्स्कीले रुसको नाम परिवर्तन गर्नुपर्ने बताएका थिए। उनले यसको पछाडिको कारण पनि बताए । जेलेन्स्कीले तर्क गरे कि रूस किभियन रूस जस्तै सुनिन्छ। करिब एक हजार वर्ष पहिले, किभियन रुस भूमिको त्यो विशाल भाग थियो, जसमा रूस र युक्रेन मात्र होइन, स्क्यान्डिनेभियालीहरूको पनि जनसंख्या थियो। यो विशाल क्षेत्रको राजधानी मास्को थिएन, तर कीभ थियो। तत्कालीन राजाहरूले किभलाई रूसी सहरहरूको आमाको दर्जा दिन्थे। रूस र बेलारुसले पनि आफ्नो नाम किभियन रूस बाट व्युत्पन्न गरेका हुन् ।

याचिकामा भनिएको छ कि जब रुसले आफूलाई रुस भन्छ, त्यो एकदमै भ्रमपूर्ण हुन्छ । विशेष गरी विदेशीहरूको लागि जसलाई किभियन रूसको इतिहास थाहा छ। रुसले आफूलाई किभियन रसियाको केन्द्रबिन्दु बनाउन सबै प्रयास गरिरहेको छ । चलचित्र बनिरहेका छन् । पुस्तकहरू लेखिँदै छन् । किभ अर्थात् युक्रेनलाई डर छ कि कथा साहित्यका कारण आफ्नो पहिचान लोप हुनेछ। यही कारणले गर्दा युक्रेनले आफ्नो पहिचान र इतिहास जोगाउन यो पिटिशन सुरु गरेको हो ।

रुसमाथि प्रत्यक्ष हमला नगरी युक्रेनले यसलाई इतिहाससँग छेडछाड गरेको भन्दै आएको छ । सबै कुरालाई यसरी देखाइन्छ कि ठूलो संख्यामा विदेशीले पनि सत्यसँग जोडेर समर्थन गर्न थाल्छन् । हस्ताक्षर अभियानमा आउने हस्ताक्षरले पनि यस्तै संकेत दिन थालेका छन् ।

अहिले भौगोलिक हिसाबले विश्वको सबैभन्दा ठूलो देश भनिने रुसको इतिहास पूरै उल्टो छ । पहिले यो सानो राज्य थियो, जसको नाम मस्कोवी थियो। यसलाई मस्कोवाइ पनि भनिन्छ। सन् १७२१ मा रुसी शासक पिटर द ग्रेटले मस्कोवीलाई रुसी साम्राज्यको नाम दिएका थिए । यी राजाले करिब ५० वर्ष शासन गरे। यसै क्रममा रुस शक्तिशाली बन्न थाल्यो । आजको रूसको निर्माणमा यी राजा पिटरको हात रहेको विश्वास गरिन्छ।

यो रुसमाथि एक प्रकारको मनोवैज्ञानिक आक्रमण हो । मस्कोवाइट भनिनु रूसीहरूको लागि ठूलो अपमान हो। यसले उनीहरूलाई सम्झाउँछ कि कुनै समय उनीहरूको देश सानो राज्य थियो। यसले तिनीहरूलाई आफूहरू पिछडिएको र युक्रेन अगाडि रहेको सम्झना गराउनेछ। यसको प्रतिक्रिया रुसमा पनि देखिन थालेको छ । त्यहाँको विदेश मन्त्रालयले युक्रेनलाई आफ्नो शत्रु भन्दै यसलाई रुस विरोधी भावनाको संज्ञा दिएको छ ।

तर यदि युक्रेनी जनताले चाहेमा रुसलाई आफ्नो देशको कागजमा मात्र मस्कोवी भन्न सक्छन् । तर अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा यो गर्न लगभग असम्भव छ। कमसेकम अहिलेसम्म यस्तो भएको छैन। कुनै देशले आफ्नो नाम परिवर्तन गर्ने कि उस्तै राख्ने, त्यो नितान्त उसको छनोट हो, जसमा कसैको नियन्त्रण हुँदैन।

युक्रेनी बन्दरगाह सहर मारिउपोल अहिले रुसी सेनाको कब्जामा छ । धेरै रिपोर्टहरूले दावी गरिरहेका छन् कि रूसले अब त्यहाँ नयाँ शहर बनाइरहेको छ, जहाँ पुरानो शहरका सबै निशानहरू मेटाइँदैछ। सडक र विद्यालयको नाम परिवर्तन भइरहेको छ । एपी समाचारका अनुसार यहाँका धेरै विद्यालयमा रुसी पाठ्यक्रम चल्न थालेको छ । मारिउपोललाई पनि मस्कोको समय क्षेत्रको हिस्सा मानिन्छ।