काठमाडौँ। मधुमेह एउटा यस्तो रोग हो, जसबाट बच्न बिरामीले आफ्नो खानपान र जीवनशैलीमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ। विश्वभर करोडौं मानिस मधुमेहको समस्यासँग जुधिरहेका छन्। यो रोगमा मानिसको शरीरमा इन्सुलिनको उचित प्रयोग हुन नसक्दा रगतमा चिनीको मात्रा बढ्छ। त्यसैले मधुमेहका बिरामीले शरीरमा सुगरको लेभललाई सधैं नियन्त्रणमा राख्नुपर्छ।

खानपान तथा जीवनशैलीमा सानातिना लापरवाहीको कारणले मधुमेह बढ्छ। जब अवस्था गम्भीर हुन्छ, यो अवस्था मानिसको लागि घातक हुन सक्छ। त्यसैले मधुमेहका रोगीहरूले सधैँ सुगर लेभलमा ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ।

सामान्यतया, १४० mg/dL (७.८ mmol/L) भन्दा कम रगतमा ग्लुकोजको स्तर सामान्य मानिन्छ। यदि यो २०० mg/dL भन्दा माथि छ भने यसको मतलब तपाईको सुगर लेभलउच्च छ। तर यदि यो ३०० mg/dL माथि जान्छ भने यो धेरै खतरनाक हुन सक्छ। यस अवस्थामा, तपाईंले तुरुन्तै डाक्टरसँग परामर्श गर्नुपर्छ।

यसरी राख्नुस् ब्लड सुगर नियन्त्रणमा 
मधुमेहका बिरामीले आफ्नो दैनिक आहारमा सुगरको मात्रालाई नियन्त्रणमा राख्न विशेष ध्यान दिनुपर्छ। यस्तो अवस्थामा चिनी र त्यसबाट बनेको खानेकुराबाट टाढा रहनुपर्छ। तर, चिनी मात्रै नभएर यस्ता धेरै खानेकुरा छन् जसले शरीरमा ब्लड सुगरको मात्रा बढाउँछ। त्यसकारण तपाईले उच्च क्यालोरी, स्याचुरेटेड फ्याट, ट्रान्स फ्याट भएको खानाको सेवन पनि कम गर्नुपर्छ।

मधुमेहका बिरामीले खानपानमा ध्यान दिनुका साथै शारीरिक रूपमा सक्रिय रहनु पनि जरुरी छ। त्यसैले दैनिक व्यायाम गर्नुपर्छ। यदि तपाईं व्यायाम गर्न सक्नुहुन्न भने, हरेक बिहान र बेलुका केही समय हिड्नुहोस्। तपाईं जति सक्रिय हुनुहुन्छ, त्यति नै तपाईंको ब्लड सुगर नियन्त्रणमा रहन्छ।  डाक्टरको सल्लाहमा केही हल्का व्यायामहरू पनि तपाईंको दिनचर्यामा समावेश गर्न सक्नुहुन्छ।

खानपानले मधुमेह नियन्त्रणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। तपाईले धेरै मीठो वा नुनिलो खानेकुरा खानु हुँदैन र फलफूल र तरकारीहरू खानुपर्छ। तपाईंले आहारविद्लाई भेटेर आहार योजना तयार गर्न सक्नुहुन्छ।

मधुमेह रोगीले समयमै खाना खानुपर्छ। खाना खान छोड्नु भएमा तपाईंको ब्लड सुगर बढ्न सक्छ। खाली पेटमा बस्दा तपाईलाई अन्य धेरै समस्या पनि आउन सक्छ। त्यसैले समय-समयमा स्वस्थकर खानेकुरा खानुहोस् र जंक फूडबाट टाढा रहनुहोस्।

यदि तपाईलाई मधुमेह छ भने चिसो पेय पदार्थबाट टाढा रहनुपर्छ। यसको सट्टा, तपाइँले थोरै थोरै गरेर पानी पिउन सक्नुहुन्छ। यसले तपाईंलाई हाइड्रेटेड राख्छ र तपाईंको ब्लड सुगर नियन्त्रणमा रहन्छ। सोडा वा अन्य चिनीयुक्त पेय पदार्थ पिउनाले ब्लड सुगरको मात्रा द्रुत रूपमा बढ्न सक्छ। यस्तो अवस्थामा यी कुराहरूबाट टाढा रहनुहोस्।

फलफूलको जुस मधुमेहका बिरामीका लागि पनि निकै हानिकारक हुन्छ। फलफूलको जुसमा पनि धेरै मात्रामा चिनी हुन्छ, जसले रगतमा चिनी छिटो बढाउँछ।

मदिराको सेवनले मधुमेहका बिरामीको ब्लड सुगरको मात्रा पनि बढाउँछ । तिनीहरू चिनी र कार्बोहाइड्रेटमा धनी छन्। यसले हाइपोग्लाइसेमिया (रगतमा चिनीको मात्रा धेरै कम) हुन सक्छ। लामो समयसम्म हाइपोग्लाइसेमियाको समस्या खतरनाक हुन सक्छ र यसले मानिसको ज्यान समेत जान सक्छ।

यही कारणले गर्दा मधुमेह रोगीहरूलाई बियर र वाइनको खपत कम गर्न सल्लाह दिइन्छ। डाक्टरहरूले विशेष गरी मधुमेहको औषधि सेवन गर्ने बिरामीहरूलाई अत्यधिक मद्यपान नगर्न सल्लाह दिन्छन्।